Страх і нянавісць у Віцебску: прагноз пра Лукашэнку пачаў збывацца
- 2.11.2025, 15:45
Да дыктатара набліжаецца тое, чаго ён больш за ўсё баяўся.
Лукашэнка, выступаючы ў Віцебску перад звезенымі з усёй краіны чыноўнікамі і сілавікамі, у пэўны момант пачаў апраўдвацца за свае паездкі па калгасах. І не толькі перад уласнымі падначаленымі, але і перад недругамі:
— Вы, напэўна, заўважылі, і не толькі вы, але і нашыя ворагі, праціўнікі, уцекачы, што я ў апошні час вельмі часта бываю ў вёсцы. Калі хтосьці думае, што гэта звязана з вытворчасцю, аграпрамысловым комплексам, нашымі калгасамі, саўгасамі, фермерскімі гаспадаркамі, той мае рацыю толькі напалову.
І гэта не першы раз за апошнія месяцы, калі кіраўнік нібыта даказвае, што «ёсць яшчэ порах у парахаўніцах». Даказвае не толькі ўласнаму атачэнню і партнёрам у Крамлі, але і тым жа ворагам. Як гэта было ў канцы жніўня:
— Нашы ўцекачы часам пра гэта папісваюць: Лукашэнка ўсё памірае, ён хворы. Бачу, і мне пра гэта далажылі, некаторыя ўжо спецслужбы, у тым ліку дружалюбныя, прашчупваюць: а як здароўе? Вось нядаўна я першы раз у жыцці за два дні прайшоў поўнае медыцынскае абследаванне.
Спроба апраўдацца перад чыноўнікамі за свае мятанні па палях і фермах была не адзіным характэрным момантам, які адрозніваў нараду ў Віцебску ад мноства іншых «разбораў палётаў».
Мы вывучылі прагучаўшыя на нарадзе заявы кіраўніка, яго рэплікі і заўвагі наконт чыноўніцкіх справаздач аб поспехах.
І галоўнае ўражанне — Лукашэнка нібыта вырашыў усур’ёз паспрачацца з уласнай прапагандай, што ўвесь мінулы год трансьлявала з кожнай праскі пра заоблачныя поспехі да 30-годдзя інстытута прэзідэнцтва.
Атрымалася нечакана шчыра, а месцамі і з прэтэнзіяй на самаразаблачэнне. Прайдзёмся па ключавых момантах, каб паспрабаваць зразумець, што творыцца ў галовах у тых, хто ўжо чацвёртае дзесяцігоддзе кіруе краінай.
«Непатрэбная» Віцебшчына
«Нашы людзі тут дачакаліся, калі не прарыву, дык хаця б зразумелага плана рэальнага адраджэння Віцебшчыны», — сцвярджае Лукашэнка.
Кожны раз, калі з вуснаў кіраўніка і яго чыноўнікаў гучыць слова «адраджэнне», узнікае пытанне: ці разумеюць яны самі сэнс сказанага?
Зірнем у тлумачальны слоўнік: адраджэнне — аднаўленне чаго-небудзь пасля заняпаду або перыяд росквіту пасля працяглага перыяду застою.
У тым, што дадзены рэгіён прыйшоў у заняпад (пра просты застой і казаць яксьці нязручна), не сумняваецца і сам Лукашэнка, шчыра распавёўшы ўдзельнікам нарады пра «жудасную безадказнасць знізу даверху».
Мы аналізуем сітуацыю ў вобласці. Яна сумная. Яна горшая, чым дзе-небудзь, і нават па тых пытаннях, якія для мяне насамрэч недапушчальныя, як падзеж жывёлы, — у вас 140% рост да ўзроўню мінулага года. Гэта для мяне непрымальна.
У пэўны момант кіраўнік даў волю пачуццям, у якіх кепска хавалася расчараванне тым, што адбываецца ў рэгіёне:
— Мы сёння без Віцебскай вобласці можам спакойна абысціся, таму што вырабляем у два разы больш, чым нам трэба.
Але потым апамятаўся, назваўшы Віцебшчыну «сваім кавалкам зямлі».
Пытанне, хто насамрэч давёў гэты «кавалак зямлі» да стану, які патрабуе адраджэння і неадкладнага пераходу да ўстойлівага развіцця, застаўся без сумленнага адказу.
І ў рэкордным падзежы жывёлы, і ў нізкай якасці апрацоўкі земляў, і ў падзенні вытворчасці, і ў дэфіцыце кадраў у Лукашэнкі вінаватыя ўсе, хто заўгодна — чыноўнікі на месцах, кіраўнікі раёнаў і вобласці — але толькі не той, хто ўсіх гэтых «цудоўных» людзей дзесяцігоддзямі асабіста прызначае на пасады.
Бязладдзе, характэрнае для ўсёй краіны
Не менш каштоўным прызнаннем стала і канстатацыя факта: «адраджэння» патрабуе не толькі паўночная частка Беларусі.
— Бязладдзе ў Віцебскай вобласці, пра якое з фотаздымкамі дакладваў мне Камітэт дзяржаўнага кантролю, характэрнае для ўсёй краіны. Таму губернатары ўсе тут, — шчырасьціў Лукашэнка.
І зрабіў здзіўленае аблічча, распавядаючы пра тое, што па колькасці падзежу жывёлы Віцебскай вобласці нечакана «дышыць у спіну» Гродзеншчына: «Уражвае. Генерал узначальвае».
Падаецца, Юрыю Караеву, як і Аляксандру Суботіну, варта задумацца пра новае месца працы. Утім, дасталося і
Уладзіміру Караніку, папярэдніку міліцэйскага генерала на пасадзе кіраўніка Гродзенскай вобласці.
Паводле слоў кіраўніка, «замест канкрэтнай працы і хай невялікіх, але рэальных станоўчых зрухаў», чыноўнікі працягваюць «займацца прыпискамі і фальсіфікацыяй інфармацыі».
Італьянская забастоўка па-беларуску
У Віцебску Лукашэнка ледзь не зрываўся на крык, калі размова заходзіла пра якасць апрацоўкі зямлі. Кепскае ўзворванне або нават яго адсутнасць — новая балючая тэма для кіраўніка.
Куды б ён ні наведаўся на сваім верталёце, абавязкова спытае з мясцовага прызначэнца за ўбачаныя ў ілюмінатар неўзараныя ўчасткі палёў.
Падаецца, чыноўнікі і насамрэч часта сабатуюць патрабаванне ўзараць усё «да апошняга лапіка зямлі», абмяжоўваючыся ў лепшым выпадку пахотнымі землямі і ўчасткамі, над якімі лётае борт №1. І іх няцяжка зразумець.
Кожны, хто хоць крыху разбіраецца ў тэхналогіі апрацоўкі зямлі, ведае, што ўзворванне глебы — энергаёмісты працэс.
І ва ўмовах, калі дзяржаўнае фінансаванне сельгасработ з кожным годам сохне, а стратных гаспадарак і кінутых участкаў становіцца ўсё больш, і патрабаванні па іх апрацоўцы застаюцца ў сіле, цана капрызу Лукашэнкі для многіх аказваецца непад’ёмнай.
З той жа оперы ганьбавы стан у жывёлагадоўлі. Часта чыноўніку або профільнаму спецыялісту фізічна прасцей на свой страх і рызыку (усіх жа не пасадзяць) схаваць факт падзежу жывёлы, чым паспрабаваць выправіць становішча.
Асабліва, улічваючы стаўленне да падзеяў самога Лукашэнкі, які дагэтуль сам не можа вырашыць, што рабіць з мучыцелямі няшчаснай жывёлы: пакараць ці даць грошай?
Страх застацца сам-насам з горадам?
— Найгалоўнае, чаму я мятаюся пастаянна па палях і фермах. Як і раней, мая мэта — вельмі хацеў бы спадзявацца, што і ваша, — выратаваць вёску, захаваць вёску. Не будзе вёскі — не будзе дзяржавы. Мы будзем асуджаныя, — гэта яшчэ адно прызнанне чалавека, які захаваў савецкія калгасы на світанку свайго прэзідэнцтва.
Пра тое, як ён «ратаваў» беларускую вёску, напісана нямала. Нядрэнная сама па сабе ідэя аграгарадкоў, што прадугледжвала якасна новы ўзровень жыцця на вёсцы, скончылася шматмільённым пшыкам.
Відавочна, гэта зразумеў і сам Лукашэнка, задаўшы на пачатку гэтага года новы стандарт сельскага камфорту:
У вёсцы, не кажучы ўжо пра аграгарадкі, хаця б адзін ліхтар на вуліцы павінен гарэць. Каб людзі смела маглі перасоўвацца па вуліцы.
Год таму, выступаючы на «Дажынках» у Полацку, кіраўнік супакойваў сам сябе:
— Я не магу ўявіць, што Віцебшчына ў нас будзе нейкім голым, змрочным краем, дзе не будзе людзей, дзе будзе пустэча. Гэтага не будзе ніколі.
Да канца не ясна, што менавіта палохае яго ў дадзеным выпадку больш — перспектыва застацца сам-насам з чужым яму горадам, ці сама па сабе непрыгляднае відовішча запусцення, якім так любіць палохаць прапаганда, расказваючы казкі пра «выміраючую» Літву або Латвію.
Але факт застаецца фактам: менавіта Лукашэнка сваімі шматгадовымі намаганнямі паскорыў працэс знікнення беларускай вёскі. Вярнуўшы беларусам калгасы, з якіх яны пачалі ўцякаць у гарады яшчэ ў савецкія часы. Звёўшы да мінімуму фермерства і прыватны бізнес на вёсцы.
Амаль адзіным праменьчыкам святла стала развіццё аграсядзіб, але і яго ўлады паспяшылі праз гады загнаць глыбока ў цень.
У Віцебску, на чацвёртым дзесяцігоддзі кіравання, Лукашэнка зрабіў для сябе адно паказальнае адкрыццё:
— Вы ж разумееце, што адбываецца? У вас у калектыве трыццаць механізатараў — пятнаццаць або дзесяць нармальныя, а дваццаць — шалтай-болтай. Як будуць працаваць гэтыя дзесяць? У нас жа ўраўнілаўка паўсюль. Гэтыя дзесяць, якія хочуць працаваць, паглядзяць — тунеядцы нічога не робяць, а атрымліваюць амаль тое ж, што і мы.
І вось гэта — ужо амаль што яўка з павіннай. Зноў нагадаем: калгасы з іх ураўнілаўкай і адсутнасцю матывацыі «захаваў» для ўсіх нас той, хто цяпер з абурэннем зрывае пакровы з ім жа падтрымліваемай паганай сістэмы.
Больш за тое, згаданыя ім «бяздзейнікі» ўсе гэтыя гады былі асновай яго падтрымкі на вёсцы, жывым напаўненнем згасальных вёсак. Проста цяпер прыходзіць момант ісціны.
Найбольш матываваныя даўно з’ехалі з вёскі. Раёнкі які месяц без усялякага сараму пішуць пра вострасць кадравага голаду ў сельгаспрадпрыемствах, які не здольныя задаволіць ні прымусовае размеркаванне, ні даплаты маладым спецыялістам.
Пачынае дзейнічаць назапашвальны эфект праблем. Плугоў і трактароў хапае, а працаваць банальна няма каму, як прызнае сам Лукашэнка.
«Аказалася — ва ўсім вінаваты начальнікі»
І зноў да пытання — хто ўсе гэтыя людзі, якія давялі Віцебскую вобласць у прыватнасці і ўсю краіну ў цэлым да ручкі? Лукашэнка звыкла валіць усё на тых, каго прызначае на пасады асабіста. На кіраўнікоў раёнаў, якія не паспеюць увайсці ў курс справы, як трэба збірацца ў іншую вобласць.
На генералаў міліцыі, якім з-за непрадказальнасці кар’ернага лёсу даводзіцца ўнікаць у тонкасці тэхналогіі закладкі сіласу. На начальнікаў, якія «могуць правільна», але з нейкай прычыны няправільна ўзворваюць кінутыя ўчасткі зямлі.
— Пасля «мадэрнізацыі імя Косінца – Сямашкі» апошняе прадпрыемства ААТ «Віцебскдрэў» спынена ў лютым 2025 года з буйнымі даўгамі. Пастаўскі мэблевы цэнтр таксама не вельмі разварочваецца, — звыкла спісаў чарговы свой асабісты правал на падначаленых кіраўнік.
Як нядаўна зрабіў выгляд, што фіяска з мінскім «Камволем» яго не датычыць.
Больш за тое, у Віцебску ён даў зразумець чыноўнікам, што няпісаны кантракт 2020-га больш не дзейнічае:
— Я, вядома, памятаю, што мы з вамі перамаглі на мінулых прэзідэнцкіх выбарах. Паказаўшы ўсяму свету, што мы тут гаспадары. А вы ў гэтым адыгрывалі, напэўна, вырашальную ролю. Але калі вы думаеце, што ў сувязі з гэтым я буду вам абавязаны — а я вам абавязаны, — дык кругавой парукі, хлопцы, не будзе.
Паспрабуем расшыфраваць. Хутчэй за ўсё гэта азначае, што выкананне капрызаў Лукашэнкі будзе абавязковым і надалей, а ўсю адказнасць за непазбежныя бязладдзі будуць несці выканаўцы волі кіраўніка.
І раз ужо мы загаварылі пра 2020-ы, успомнім пра дастаткова папулярнае меркаванне некаторых з апанентаў Лукашэнкі, якое прагучала ў момант, калі каток контррэвалюцыі яшчэ набіраў ход.
Тады гэта гучала як слабое суцяшэнне, а сёння гэта думка паступова набывае форму прадказання, што збываецца. Сутнасць меркавання наступная: тое, што Лукашэнка ўтрымаўся ва ўладзе, — гістарычная справядлівасць.
Хоць бы таму, што ён не толькі атрымаў такім чынам шанец убачыць калапс створанай ім сістэмы, але і прыкметна павялічыў верагоднасць таго, што менавіта яму давядзецца несці цяжар адказнасці за скрадзеныя ў беларусаў дзесяцігоддзі іх жыцця.
Кірыл Іваноў, «Салідарнасць»