Аркадзь Мошэс: З такімі, як Лукашэнка, па-іншаму не атрымаецца
- 9.07.2025, 10:50
Захад крытычна змяніў падыход да дыктатара.
Дырэктар даследчай праграмы Усходняга Суседства ЕЗ і Расеі Фінскага інстытута міжнародных стасункаў Аркадзь Мошэс у інтэрв'ю «Філіну» расказаў пра тое, чаму, на ягоны погляд, нельга ісці на саступкі з рэжымам Лукашэнкі.
– План, прапанаваны Паўлам Мацукевічам, даволі прадуманы. Тым не менш мне не ясны механізм яго рэалізацыі, – адзначае Аркадзь Мошэс.
Як і шэраг экспертаў, Мошэс указвае на адсутнасць матывацыі Захаду, сярод іншага ЕЗ, у кантактах з Лукашэнкам:
– Яны бачаць, што ён цягам апошняга года выпусціў нейкую колькасць чалавек, вітаюць гэта. Але тут жа набраў новых палітвязняў. Рэпрэсіі прадаўжаюцца. Частку людзей па-ранейшаму ўтрымліваюць інкамунікада.
– Пасля распачатага працэсу вызвалення асабліва кардынальна разышліся пазіцыі ў тактыцы. Адны, як і Мацукевіч, прытрымліваюцца думкі, што трэба ісці насустрач рэжыму і змякчаць санкцыі. У той час як Ціханоўская напярэдадні заявіла, што нельга спыняць ціск. Вы якога пункту гледжання прытрымліваецеся?
– Я таксама за тое, каб прадаўжаць ціснуць на рэжым і ніколі не мяняў свой пункт гледжання.
Мяркую, тое, што мы цяпер маем, гэта вынік палітыкі ціску. З такімі, як Лукашэнка, па-іншаму не атрымаецца.
Мне не падабаецца, калі, апануючы Ціханоўскай, кранаюць асабістую гісторыю, маўляў, мужа адпусцілі, астатнія пасядзяць. Хачу падкрэсліць, што яна гэтай пазіцыі прытрымлівалася заўсёды – і да вызвалення Сяргея, і яна яе не змяніла.
Я не прыхільнік ісці на саступкі з рэжымам яшчэ і таму, што значная частка беларусаў, якія ўдзельнічалі ў падзеях 2020 года, па-ранейшаму зацікаўленыя ў тым, каб перамагла справядлівасць.
Калі ўсю гэтую машыну, якая збівала, катавала і здзекавалася з людзей, пакінуць беспакаранай, то нічога не зменіцца. Гэтае пытанне нельга здымаць з позвы, нельга «перагортваць старонку».
На мой погляд, менавіта палітыка ізаляцыі прыносіць плён. Яна прымушае Лукашэнку скакаць, круціцца, нешта прапаноўваць. Гэта не палітыка прабачэння, не палітыка дыялогу з Лукашэнкам, не вынік аднаго візіту, а якраз, наадварот, вынік паслядоўных дзеянняў у ізаляцыі.
Лукашэнка разумее, што вымушаны нешта рабіць, каб быць заўважаным. Яму давялося выкласці вялікі козыр на стол для таго, каб да яго нехта прыехаў і яго паслухаў.
І толькі прадаўжэнне такой палітыкі, магчыма, прывядзе да нейкіх зрухаў.
Галоўнай прычынай жорсткай пазіцыі Еўразвязу палітолаг называе тое, што на Захадзе, нарэшце, зрабілі выснову з памылак, дапушчаных у мінулым.
– У 2015 годзе было даволі шмат тых, хто гатовы быў лабіяваць беларускі парадак дня, хто гатовы быў узяць на сябе ініцыятыву ў кроках насустрач Лукашэнку.
То-бок Захад ужо праходзіў «сяброўства» з дыктатарам. Яны не змаглі яго даціснуць за тое, што адбылося ў 2010 годзе, і ў 2015 пабеглі мірыцца. І гэта стала выдатнай нагодай для Пуціна весці жорсткую і няўступлівую палітыку.
Таму, наколькі я разумею, гаворкі пра саступкі з боку Еўразвязу больш не ідзе. Захад крытычна змяніў падыход да Беларусі.
Так, сярод аргументаў пасля 2010 года таксама было жаданне дапамагчы Беларусі не патрапіць у поўнае стаадсоткавае падпарадкаванне Расеі.
Але высветлілася, гэта быў абсалютна памылковы падыход, усе гэтыя супольныя саміты, сустрэчы, візіты – стратэгічна яны нічога не змянілі. А Масква вельмі спакойна, нават з усмешкай, глядзела на іх рухі цела.
Таму што Беларусь у апошнія гады ўсё роўна ўпала ў яшчэ большую залежнасць ад Крамля.
– Вы не верыце ў тое, што, калі выканаць усе ці частку пунктаў з пакрокавай інструкцыі Мацукевіча, Лукашэнка вызваліць большасць ці ўсіх палітвязняў?
– Не, я ў гэта не веру. Такія рэжымы так сябе не паводзяць. Тут павінны быць вялікія зноскі на палях: калі пайсці на такія саступкі для Лукашэнкі, гэта зноў стане сур'ёзным аргументам для Пуціна паводзіць сябе аналагічным чынам.
А менавіта рабіць, што хочаш, таму што Захад выкажа на гэта глыбокую занепакоенасць, можа, нават нездаволенасць, але раней ці пазней здасца і ў сілу палітычных ці эканамічных інтарэсаў зноў пабяжыць мірыцца.
Усё, што адбываецца паміж Расеяй і Украінай з 2014 года, на мой погляд, абумоўленае менавіта такой пазіцыяй.
Я змушаны зрабіць агаворку наконт «калектыўнага Захаду», бо Трамп непрадказальны. Ягоная адміністрацыя можа прыняць пастановы, наступствы якіх яны самі разумець не будуць.
У Еўропы ў цяперашні момант падыход больш структураваны. Мяркую, што ніякіх завышаных чаканняў у іх больш няма.
Таму што значная частка еўрапейцаў нарэшце ўсвядоміла, з кім мае справу ў асобе Лукашэнкі – з дасведчаным, хітрым, упартым палітыкам.
Таму яны і не бачаць паспяховага заканчэння якой-небудзь перамоўнай сагі. Але гэта другое. А першае – тое, што ўяўленне пра тое, наколькі глыбока ў Пуціна ў кішэні сядзіць Лукашэнка сёння, у корані адрозніваецца ад таго, што было ў 2015 годзе.
Тады былі дэбаты. Большасць еўрапейскіх палітыкаў, як сказаў, памыляліся. Але яны хацелі паспрабаваць тактыку саступак і спрабавалі яе ажно да 2020 года.
Ажно да лістапада 2020 года Лукашэнка асабіста не быў пад санкцыямі! Мяркую, гэта быў яму вялікі аванс.
Пасля чаго здарыліся пункты незвароту – самалёт, мігранты, і, нарэшце, была суагрэсія. І гэта стала вельмі сур'ёзным зрухам ва ўспрыманні лукашысцкага рэжыму як нечага аўтаномнага і асобнага.
Напрыклад, Мацукевіч прапануе, давайце на вучэнні «Захад-2025» запросім заходніх назіральнікаў. Ён мяркуе, што Расея на гэта пагодзіцца?
Яшчэ немалаважны чыннік. У 2015 годзе сапраўды былі вызваленыя некаторыя палітвязні, але пры гэтым яны не былі рэабілітаваныя. А гэта з'яўлялася патрабаваннем Захаду.
То-бок ён ужо тады быў у становішчы ўдавы, якая сама сябе высекла, калі спачатку выставіў рэжыму патрабаванні аб вызваленні і рэабілітацыі, а потым пагадзіўся на тое, што і выйшлі не ўсе, і ніхто не быў рэабілітаваны.
І пасля таго як Еўропа моцна апякла свае пальцы мінулы раз, паўтару, людзей, гатовых лабіяваць змяншэнне ступені канфліктнасці ў стасунках з Беларуссю, засталіся адзінкі.